_633_451.jpg)
Ο ήλιος αναμφισβήτητα αποτελεί αστείρευτη πηγή ενέργειας και ζωής.Ωστόσο, η παρατεταμένη, μη ασφαλής έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει σημαντικές βλάβες στην ανθρώπινη υγεία. Ιδιαίτερα η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες με τόση μεγάλη ηλιοφάνεια. Υπολογίζεται ότι στις νότιες περιοχές της χώρας (Πελοπόννησος, Κρήτη, κλπ) η ετήσια ηλιοφάνεια φθάνει τις 3.000 ώρες, με αποτέλεσμα το σώμα μας σχεδόν όλο το χρόνο να βρίσκεται υπό την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Από την ηλιακή ακτινοβολία μόνο τα τρία δισεκατομμυριοστά φτάνουν τελικά στο έδαφος της Γης, εκ των οποίων μόνο το 10% αντιστοιχεί στις υπεριώδεις ακτίνες. Τα προβλήματα, ωστόσο, που μπορούν να προκαλέσουν στον ανθρώπινο οργανισμό είναι δυστυχώς αντιστρόφως ανάλογα του μεγέθους τους. Ο χρόνος έκθεσης μέσα στον οποίο η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει τα προβλήματα αυτά διαφέρει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται, τόσο από τον τύπο του δέρματος, όσο και από διάφορους άλλους παράγοντες, οι σημαντικότεροι των οποίων είναι:
ΤΟ ΟΖΟΝ: Η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία απορροφάται σε μεγάλο βαθμό από το όζον που βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας («Στρατόσφαιρα»). Η ελάττωση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε όζον έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της υπεριώδους ακτινοβολίας στο έδαφος και αντίστροφα.
ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ: Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι εντονότερη όταν δεν υπάρχουν σύννεφα. Τα σύννεφα γενικά εξασθενούν την ηλιακή ακτινοβολία, αλλά η αποτελεσματικότητα του φαινομένου αυτού εξαρτάται από το πάχος και τον τύπο των νεφών.
ΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ: Η υπεριώδης ακτινοβολία γίνεται ισχυρότερη όσο απομακρυνόμαστε κατακόρυφα από την επιφάνεια της
θάλασσας, επειδή η ποσότητα των συστατικών της ατμόσφαιρας που την απορροφούν ελαττώνεται με το ύψος. Μετρήσεις έδειξαν ότι η υπεριώδης ακτινοβολία αυξάνεται κατά περίπου 10% κάθε 1.000 μέτρα από το έδαφος.
ΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ: Ένα αντικείμενο ή ένα άτομο δέχεται ακτινοβολία απευθείας από τον ήλιο ή από ανακλάσεις στο έδαφος. Το ποσοστό της ανακλώμενης ακτινοβολίας εξαρτάται από το είδος της επιφάνειας του εδάφους. Τα δέντρα, το γρασίδι, το χώμα και το νερό ανακλούν λιγότερο από το 10% της υπεριώδους ακτινοβολίας, σε αντίθεση με τη στεγνή άμμο που ανακλά περίπου το 20% της ηλιακής ακτινοβολίας.
ΤΟ ΝΕΡΟ: Περίπου το 95% της υπεριώδους ακτινοβολίας διαπερνά το νερό (π.χ. στη θάλασσα) και το 50% διεισδύει σε βάθος περίπου 3 μέτρων. Όταν κολυμπάμε, το σώμα μας βρίσκεται μόλις λίγα εκατοστά κάτω από την επιφάνεια του νερού και κατά συνέπεια δεν προστατεύεται από την υπεριώδη ακτινοβολία.
Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΗΛΙΑΚΩΝ ΑΚΤΙΝΩΝ: Σε μία ανέφελη ημέρα, η υπεριώδης ακτινοβολία παρουσιάζει τη μέγιστη ισχύ της κατά τις μεσημεριανές ώρες. Όσο πιο ψηλά βρίσκεται ο ήλιος στον ουρανό, τόσο πιο έντονη είναι η ακτινοβολία λόγω μικρότερης κλίσης των ηλιακών ακτίνων.
Το μαύρισμα του δέρματος αποτελεί το σήμα κατατεθέν του καλοκαιριού, καθώς έχει συνδυαστεί με την ομορφιά. Τι είναι, όμως, το μαύρισμα και πώς τελικά πραγματοποιείται; Για να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερώτημα, θα πρέπει να κάνουμε μία σύντομη αναφορά στην ανατομία του δέρματος. Το δέρμα μας αποτελείται από δύο στιβάδες, την εξωτερική («Επιδερμίτιδα» ή «Κερατίνη Στιβάδα») που απαρτίζεται από νεκρά κύτταρα και την εσωτερική («Χόριο»).
Στο όριο μεταξύ της επιδερμίδας και του χορίου υπάρχει η βασική στιβάδα από όπου παράγονται όλα τα νέα κύτταρα της επιδερμίδας. Εκεί φιλοξενούνται και τα μελανοκύτταρα που παράγουν τη μελανίνη. Η συγκεκριμένη ουσία είναι υπεύθυνη για το χρώμα του δέρματός μας, δηλαδή όσο πιο πολλή μελανίνη έχει το δέρμα, τόσο πιο μαύρο φαίνεται αυτό. Όταν η υπεριώδης ακτινοβολία έρθει σε επαφή με τα μελανοκύτταρα, τα ερεθίζει για μεγαλύτερη παραγωγή μελανίνης και κατά συνέπεια για μαύρισμα του δέρματος. Η μελανίνη, επομένως, αποτελεί τη φυσική ασπίδα του οργανισμού μας, καθώς απορροφά σημαντικές ποσότητες ακτινοβολίας.
ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ: Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι εντονότερη όταν δεν υπάρχουν σύννεφα. Τα σύννεφα γενικά εξασθενούν την ηλιακή ακτινοβολία, αλλά η αποτελεσματικότητα του φαινομένου αυτού εξαρτάται από το πάχος και τον τύπο των νεφών.
ΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ: Η υπεριώδης ακτινοβολία γίνεται ισχυρότερη όσο απομακρυνόμαστε κατακόρυφα από την επιφάνεια της
θάλασσας, επειδή η ποσότητα των συστατικών της ατμόσφαιρας που την απορροφούν ελαττώνεται με το ύψος. Μετρήσεις έδειξαν ότι η υπεριώδης ακτινοβολία αυξάνεται κατά περίπου 10% κάθε 1.000 μέτρα από το έδαφος.
ΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ: Ένα αντικείμενο ή ένα άτομο δέχεται ακτινοβολία απευθείας από τον ήλιο ή από ανακλάσεις στο έδαφος. Το ποσοστό της ανακλώμενης ακτινοβολίας εξαρτάται από το είδος της επιφάνειας του εδάφους. Τα δέντρα, το γρασίδι, το χώμα και το νερό ανακλούν λιγότερο από το 10% της υπεριώδους ακτινοβολίας, σε αντίθεση με τη στεγνή άμμο που ανακλά περίπου το 20% της ηλιακής ακτινοβολίας.
ΤΟ ΝΕΡΟ: Περίπου το 95% της υπεριώδους ακτινοβολίας διαπερνά το νερό (π.χ. στη θάλασσα) και το 50% διεισδύει σε βάθος περίπου 3 μέτρων. Όταν κολυμπάμε, το σώμα μας βρίσκεται μόλις λίγα εκατοστά κάτω από την επιφάνεια του νερού και κατά συνέπεια δεν προστατεύεται από την υπεριώδη ακτινοβολία.
Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΗΛΙΑΚΩΝ ΑΚΤΙΝΩΝ: Σε μία ανέφελη ημέρα, η υπεριώδης ακτινοβολία παρουσιάζει τη μέγιστη ισχύ της κατά τις μεσημεριανές ώρες. Όσο πιο ψηλά βρίσκεται ο ήλιος στον ουρανό, τόσο πιο έντονη είναι η ακτινοβολία λόγω μικρότερης κλίσης των ηλιακών ακτίνων.
Το μαύρισμα του δέρματος αποτελεί το σήμα κατατεθέν του καλοκαιριού, καθώς έχει συνδυαστεί με την ομορφιά. Τι είναι, όμως, το μαύρισμα και πώς τελικά πραγματοποιείται; Για να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερώτημα, θα πρέπει να κάνουμε μία σύντομη αναφορά στην ανατομία του δέρματος. Το δέρμα μας αποτελείται από δύο στιβάδες, την εξωτερική («Επιδερμίτιδα» ή «Κερατίνη Στιβάδα») που απαρτίζεται από νεκρά κύτταρα και την εσωτερική («Χόριο»).
Στο όριο μεταξύ της επιδερμίδας και του χορίου υπάρχει η βασική στιβάδα από όπου παράγονται όλα τα νέα κύτταρα της επιδερμίδας. Εκεί φιλοξενούνται και τα μελανοκύτταρα που παράγουν τη μελανίνη. Η συγκεκριμένη ουσία είναι υπεύθυνη για το χρώμα του δέρματός μας, δηλαδή όσο πιο πολλή μελανίνη έχει το δέρμα, τόσο πιο μαύρο φαίνεται αυτό. Όταν η υπεριώδης ακτινοβολία έρθει σε επαφή με τα μελανοκύτταρα, τα ερεθίζει για μεγαλύτερη παραγωγή μελανίνης και κατά συνέπεια για μαύρισμα του δέρματος. Η μελανίνη, επομένως, αποτελεί τη φυσική ασπίδα του οργανισμού μας, καθώς απορροφά σημαντικές ποσότητες ακτινοβολίας.
Oι βλάβες που επέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό περιλαμβάνουν:
1) Ηλιακά εγκαύματα: Είναι η συχνότερη και πιο γνωστή βλάβη, προκαλείται από παρατεταμένη έκθεση σε έντονο ηλιακό φως και οφείλεται κυρίως στην UVB ακτινοβολία. Εμφανίζεται μέσα σε 2 - 6 ώρες και τα συμπτώματα (κοκκινίλα, πρήξιμο, φουσκάλες και πόνος) κορυφώνονται μέσα στο πρώτο 24ωρο. Κατά την αποχώρηση του ηλιακού εγκαύματος σε μερικές μέρες, παρατηρείται ένα χαρακτηριστικό ξεφλούδισμα και μαύρισμα. Η αντιμετώπισή του γίνεται πάντα κατά περίσταση, ανάλογα με τον βαθμό εγκαύματος και τη σοβαρότητα της ζημιάς που έχει υποστεί η επιδερμίδα (π.χ. δροσερά λουτρά, ανακουφιστικές ειδικές λοσιόν, παυσίπονα).
2) Φωτοαλλεργικές Αντιδράσεις («Φωτοευαισθησία»): Ορισμένα φάρμακα ή προϊόντα εξωτερικής χρήσης περιέχουν χημικές ή φαρμακευτικές ουσίες που προκαλούν την λεγόμενη «Φωτοευαισθησία» (υπερευαισθησία του δέρματος στο φως του ήλιου). Οι συγκεκριμένες ουσίες είναι λιποδιαλυτές και φτάνουν στο δέρμα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.
Με την επίδραση της ακτινοβολίας ενεργοποιούνται τα μόρια αυτών των φαρμάκων, αντιδρούν με το οξυγόνο που υπάρχει στους ιστούς και δημιουργούν ελεύθερες ρίζες, οι οποίες δρουν καταστρεπτικά για το δέρμα. Άρα, ακόμη και σε περιορισμένη έκθεση στον ήλιο, παρουσιάζονται:
Εγκαύματα
Κνησμός
Φλεγμονές
Καρκίνος του δέρματος
Τέτοιου είδους ουσίες είναι τα φυτά και αρωματικά έλαια (π.χ. άνηθος, μάραθος, γλυκάνισος, καρότο, σέλινο, λάχανο, λεμόνι, περγαμόντο, κλπ.), τα προϊόντα της πίσσας, φάρμακα (όπως αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη, ψυχοφάρμακα, τοπικά αναισθητικά, αντιϊσταμινικά κλπ), βαφές, ρουζ, ουσίες σε σαπούνια, σαμπουάν, αποσμητικά, afer-shave, αντιηλιακά με χημικά φίλτρα, καθώς και κάποια συστατικά κρεμών και αλοιφών.
3) Οφθαλμολογικές Παθήσεις: Μπορεί ιατρικώς το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να συγκεντρώνει το δέρμα, όμως εξίσου σημαντική είναι η βλάβη που μπορεί να προκληθεί και στα μάτια. Τα άμεσα αποτελέσματα της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι η πρόκληση φωτοκερατίτιδας στο μάτι. Επιπλέον, χρόνια αποτελέσματα είναι ο καταρράκτης, το πτερύγιο, η κερατοπάθεια και η επιπεφυκίτιδα.
4) Επιδείνωση Δερματοπαθειών που προϋπάρχουν, όπως ο ερυθηματώδης λύκος, ο απλός έρπης, το μέλασμα κ.ά.
5) Φωτογήρανση: Η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο έχει αθροιστική δράση. Το δέρμα, δηλαδή, "μαζεύει" ώρες και χρόνια «ηλιοέκθεσης» με αποτέλεσμα τη σταδιακή επιτάχυνση της γήρανσης του δέρματος, η οποία επιφέρει διαταραχές και υποβάθμιση των ανατομικών του στοιχείων (κερατινοκύτταρα, ελαστικές και κολλαγόνες ίνες, αγγεία κλπ). Υπεύθυνες για τη διαδικασία αυτή είναι κυρίως οι ακτίνες UVA, οι οποίες είναι σε θέση να προκαλέσουν ρυτίδες, άγριο και χαλαρό δέρμα ή ευρυαγγείες.
6) Δερματικό Καρκίνο: Η υπεριώδης ακτινοβολία προκαλεί παραγωγή βλαπτικών ελεύθερων ριζών στο δέρμα, διαταραχές στο DNA και τα γονίδια, καθώς και πτώση της άμυνας του οργανισμού. Η φωτογήρανση, εκτός από την αισθητική σημασία της, έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία του δέρματος. Για το κακόηθες μελάνωμα ειδικότερα (που αποτελεί μία από τις χειρότερες μορφές καρκίνου, εάν δεν διαγνωστεί έγκαιρα), φαίνεται ότι προδιαθέτει η αθροιστική έκθεση στον ήλιο και τα ηλιακά εγκαύματα, κυρίως κατά την νηπιακή και παιδική ηλικία.
O ήλιος δεν αστειεύεται καθόλου με το δέρμα. Ελάχιστο χρονικό διάστημα έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς προστασία μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για την υγεία της επιδερμίδας, γι’ αυτό και η φροντίδα της αποτελεί μια διαδικασία που θα πρέπει να τηρείται κατά γράμμα.
1) Ηλιακά εγκαύματα: Είναι η συχνότερη και πιο γνωστή βλάβη, προκαλείται από παρατεταμένη έκθεση σε έντονο ηλιακό φως και οφείλεται κυρίως στην UVB ακτινοβολία. Εμφανίζεται μέσα σε 2 - 6 ώρες και τα συμπτώματα (κοκκινίλα, πρήξιμο, φουσκάλες και πόνος) κορυφώνονται μέσα στο πρώτο 24ωρο. Κατά την αποχώρηση του ηλιακού εγκαύματος σε μερικές μέρες, παρατηρείται ένα χαρακτηριστικό ξεφλούδισμα και μαύρισμα. Η αντιμετώπισή του γίνεται πάντα κατά περίσταση, ανάλογα με τον βαθμό εγκαύματος και τη σοβαρότητα της ζημιάς που έχει υποστεί η επιδερμίδα (π.χ. δροσερά λουτρά, ανακουφιστικές ειδικές λοσιόν, παυσίπονα).
2) Φωτοαλλεργικές Αντιδράσεις («Φωτοευαισθησία»): Ορισμένα φάρμακα ή προϊόντα εξωτερικής χρήσης περιέχουν χημικές ή φαρμακευτικές ουσίες που προκαλούν την λεγόμενη «Φωτοευαισθησία» (υπερευαισθησία του δέρματος στο φως του ήλιου). Οι συγκεκριμένες ουσίες είναι λιποδιαλυτές και φτάνουν στο δέρμα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.
Με την επίδραση της ακτινοβολίας ενεργοποιούνται τα μόρια αυτών των φαρμάκων, αντιδρούν με το οξυγόνο που υπάρχει στους ιστούς και δημιουργούν ελεύθερες ρίζες, οι οποίες δρουν καταστρεπτικά για το δέρμα. Άρα, ακόμη και σε περιορισμένη έκθεση στον ήλιο, παρουσιάζονται:
Εγκαύματα
Κνησμός
Φλεγμονές
Καρκίνος του δέρματος
Τέτοιου είδους ουσίες είναι τα φυτά και αρωματικά έλαια (π.χ. άνηθος, μάραθος, γλυκάνισος, καρότο, σέλινο, λάχανο, λεμόνι, περγαμόντο, κλπ.), τα προϊόντα της πίσσας, φάρμακα (όπως αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη, ψυχοφάρμακα, τοπικά αναισθητικά, αντιϊσταμινικά κλπ), βαφές, ρουζ, ουσίες σε σαπούνια, σαμπουάν, αποσμητικά, afer-shave, αντιηλιακά με χημικά φίλτρα, καθώς και κάποια συστατικά κρεμών και αλοιφών.
3) Οφθαλμολογικές Παθήσεις: Μπορεί ιατρικώς το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να συγκεντρώνει το δέρμα, όμως εξίσου σημαντική είναι η βλάβη που μπορεί να προκληθεί και στα μάτια. Τα άμεσα αποτελέσματα της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι η πρόκληση φωτοκερατίτιδας στο μάτι. Επιπλέον, χρόνια αποτελέσματα είναι ο καταρράκτης, το πτερύγιο, η κερατοπάθεια και η επιπεφυκίτιδα.
4) Επιδείνωση Δερματοπαθειών που προϋπάρχουν, όπως ο ερυθηματώδης λύκος, ο απλός έρπης, το μέλασμα κ.ά.
5) Φωτογήρανση: Η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο έχει αθροιστική δράση. Το δέρμα, δηλαδή, "μαζεύει" ώρες και χρόνια «ηλιοέκθεσης» με αποτέλεσμα τη σταδιακή επιτάχυνση της γήρανσης του δέρματος, η οποία επιφέρει διαταραχές και υποβάθμιση των ανατομικών του στοιχείων (κερατινοκύτταρα, ελαστικές και κολλαγόνες ίνες, αγγεία κλπ). Υπεύθυνες για τη διαδικασία αυτή είναι κυρίως οι ακτίνες UVA, οι οποίες είναι σε θέση να προκαλέσουν ρυτίδες, άγριο και χαλαρό δέρμα ή ευρυαγγείες.
6) Δερματικό Καρκίνο: Η υπεριώδης ακτινοβολία προκαλεί παραγωγή βλαπτικών ελεύθερων ριζών στο δέρμα, διαταραχές στο DNA και τα γονίδια, καθώς και πτώση της άμυνας του οργανισμού. Η φωτογήρανση, εκτός από την αισθητική σημασία της, έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία του δέρματος. Για το κακόηθες μελάνωμα ειδικότερα (που αποτελεί μία από τις χειρότερες μορφές καρκίνου, εάν δεν διαγνωστεί έγκαιρα), φαίνεται ότι προδιαθέτει η αθροιστική έκθεση στον ήλιο και τα ηλιακά εγκαύματα, κυρίως κατά την νηπιακή και παιδική ηλικία.
O ήλιος δεν αστειεύεται καθόλου με το δέρμα. Ελάχιστο χρονικό διάστημα έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς προστασία μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για την υγεία της επιδερμίδας, γι’ αυτό και η φροντίδα της αποτελεί μια διαδικασία που θα πρέπει να τηρείται κατά γράμμα.
