Με φειδώ το γέλιο

Οι ομάδες θεραπείας είναι μικρές κοινωνίες. Αποτελούνται από μέλη που το καθένα παίρνει το ρόλο που αντίστοιχα έχει στο κοινωνικό σύνολο. Αυτός είναι και ο λόγος για να δουλέψουν σε αυτό το πλαίσιο και να πάρουν ανατροφοδότηση και κατεύθυνση για ο,τιδήποτε θα κάνουν στη ζωή τους. Η διάδραση που γίνεται μεταξύ των μελών, δεν υστερεί σε τίποτα από τη διάδραση που αποτυπώνεται και στην κοινωνία. Από την περασμένη συνεδρία κράτησα μία φράση που ειπώθηκε από το ένα μέλος στο άλλο. «Μη γελάς πολύ γιατί μπορεί να σου βγει σε κακό». Αφορμή ήταν ένα όμορφο περιστατικό που συνέβη στο άλλο μέλος και το ανέφερε στην ομάδα με σεβασμό και με χιούμορ.

Συγκράτησα αυτή την φράση και καθώς τελείωσε η ομάδα, την επεξεργαζόμουν. «Μη γελάς πολύ γιατί μπορεί να σου βγει σε κακό». Τι σημαίνει, ότι υπάρχει όριο στο γέλιο; Ότι αν γελάω πολύ, θα με βρει κάποιο κακό στην άμεση πορεία της ζωής μου; Ότι το κακό θα με απαντήσει, σαν τιμωρία για το αβίαστο, χαρούμενο γέλιο που θα έχω ρίξει; Ότι δεν πρέπει να γελάμε γιατί υπάρχει μία άγνωστη δύναμη που μετράει το γέλιο μας και μετά αποφασίζει ότι πρέπει να μας βρει κάποιο κακό; Ότι βρισκόμαστε έρμαια μίας συμπαντικής συνομωσίας που αποφασίζει με τους δικούς της νόμους για την προσωπική και συναισθηματική ισορροπία του καθενός; Τα ερωτήματα μπορούν να προχωρήσουν και να αποτυπώνονται συνεχώς, φαντασία να έχει ο καθένας και προσωπικά βιώματα.

Καθένας μπορεί να δώσει τη δική του ερμηνεία, βάσει αυτής της φράσης. Αλλά αυτό είναι που κάνουμε όλοι οι άνθρωποι. Δίνουμε επιφανειακές ερμηνείες πάνω σε αυτές ακριβώς τις φράσεις. Πάνω σε εκφράσεις, λέξεις, ιδέες που έχουν καλλιεργηθεί με το πέρασμα των ετών και εμείς τις βρίσκουμε έτοιμες. Τις συναντάμε στην πορεία της ζωής μας, ως αδιαπραγμάτευτες σκέψεις, ως αποδεδειγμένα (;) κοινωνικά πορίσματα, που τις περισσότερες, αν όχι όλες τις φορές τις έχουμε ακούσει από τους μεγαλύτερους , γονείς, συγγενείς, δασκάλους, καθηγητές. Η δική τους επιρροή πάνω μας την κρίσιμη περίοδο που μας ανέτρεφαν, είναι αναμφισβήτητη, το ίδιο και η ιδεολογία τους.

Έτσι, υιοθετούμε άκριτα, ο,τιδήποτε μας δίνουν και μαθαίνουμε να πορευόμαστε με αυτό. Η ιδεολογία μας και μετέπειτα ο τρόπος ζωής μας, καθορίζεται από αυτή την ιδεολογία. Δεν μπορούμε να την απομακρύνουμε, δεν μπορούμε να την ανατρέψουμε γιατί έτσι θα είναι σαν να πηγαίνουμε κόντρα στους πνευματικούς μας μέντορες αλλά και στους ίδιους μας τους γονείς. Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα που δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Πως θα κοιτάξουμε τους ίδιους τους γονείς μας, αν τους έχουμε πάει κόντρα; Αν έχουμε προδώσει την ιδεολογία τους, όλα όσα μας έχουν μάθει; Το συναίσθημα της προδοσίας φαίνεται ξεκάθαρα στα μεσήλικα πρόσωπά τους. Είναι βαρύ για να μπορέσουμε να το αντέξουμε.

«Μη γελάς πολύ γιατί μπορεί να σου βγει σε κακό». Πόσο αντιφατικό, πόσο απαγορευτικό... Η ωραιότερη έκφραση του ανθρώπου, το αυθόρμητο, πηγαίο γέλιο που τόσο ομορφαίνει τη ζωή μας, πρέπει να περιχαρακωθεί και να οριοθετηθεί. Για ποιο λόγο, λέει ο «σοφός» λαός μας πρέπει να περιχαρακωθεί; Άγνωστο. Και αυτό είναι που προκαλεί περισσότερο αγωνία. Αν υπήρχαν ιστορικά στοιχεία, θα είχε εξηγηθεί και θα είχε καταρριφθεί με το πέρασμα των ετών. Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με τον περιορισμό του ωραίου, του όμορφου. Με το πάγωμα του γέλιου, που αδιακρίτως θέματος, έχουμε μάθει ότι δεν πρέπει να γελάμε πολύ γιατί μπορεί να μας συμβεί κάτι κακό. Όλα τα θετικά που συμβαίνουν στη ζωή μας, χρειάζεται να περιοριστούν, να μικρύνουν, να αδυνατίσουν. Γιατί κάπου εκεί έξω, δεσπόζει, παραμονεύει, περιμένει το κακό, να εμφανιστεί από τη γωνία και να μας το χαλάσει. Όσο περισσότερο γελάει κάποιος, τόσο προκαλεί την τύχη του, τόσο πρέπει να περιμένει αυτό το κακό να του συμβεί. Και όσο δεν του συμβαίνει, τόσο η αγωνία μέσα του μεγαλώνει.

Η συγκεκριμένη αγωνία είναι το βασικό συναίσθημα για το κακό, η δίοδος για την αυτο-πρόκληση του κακού. Ο άνθρωπος με την ιδέα αυτής της έκφρασης, υποβάλλει τον εαυτό του σε μία διαδικασία που όχι μόνο τον αδικεί, αλλά και τον ταλαιπωρεί. Περιμένει ο ίδιος το κακό να του συμβεί, πολλές φορές το προκαλεί χωρίς να το θέλει, μια προφητεία που εκπληρώνεται από μόνη της. Το κακό πρέπει να συμβεί γιατί χρειάζεται να επέλθει ισορροπία στην ζωή. Όπως δεν μπορεί για πάντα να μας «τυραννά» ένα κακό και κάποτε θα γυρίσει, έτσι επιβάλλεται να έρθει το κακό, ως επιβεβαίωση, ως φυσική συνέπεια όλων αυτών που έχουμε μάθει. Αν δεν έρθει, θα προκαλέσει περισσότερη αγωνία.

Η πρόκληση στον άνθρωπο, δεν είναι να βολευτεί πίσω από εκφράσεις και απόψεις, που κάποτε συντέθηκαν για να δικαιολογήσουν την αγωνία εκείνης της εποχής. Η πρόκληση είναι να μπορέσει ο άνθρωπος να πατήσει το pause και να δει τι ακριβώς λέει αυτή η έκφραση, το εσωτερικό νόημά της, αντί να την υιοθετεί και να την λέει απερίσκεπτα. Και ποιος λέει ότι δεν μπορούμε να γελάμε όσο θέλουμε, να είμαστε ευτυχισμένοι, να χαιρόμαστε τη ζωή; Αφήνουμε την ίδια μας τη ζωή σε εκφράσεις και λέξεις που πληγώνουν χωρίς να το ξέρουμε. Τι θα γινόταν αν απελευθερωνόμασταν από αυτά τα νοηματικά δεσμά;

Κανένας δεν μπορεί να μας στερήσει τη χαρά, το γέλιο μας. Το χειρότερο που θα μπορούσε να μας συμβεί, είναι να κάνουμε το διπλανό μας να γελάσει και έτσι να γελάσουμε και εμείς ακόμα περισσότερο, δημιουργώντας μία όμορφη ανάμνηση. Θα μας βγει σε καλό.